Systemy punktowe w szkołach podstawowych dyskryminują uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi - Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego

Uczniowie w klasie w trakcie zajęć

Rzecznik praw obywatelskich zainterweniował w kwestii oceny klasyfikacyjnej zachowania ucznia.

W ramach współpracy z samorzecznikami-osobami w spektrum autyzmu zwrócono uwagę na problem stosowania w klasach IV-VIII szkoły podstawowej oceny klasyfikacyjnej zachowania ucznia.

Samorzecznicy podkreślają, że system ocen zachowania naraża uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi na gorsze traktowanie. Ocena zachowania wynika z sumy punktów zdobytych w roku za konkretne zachowania i aktywności. Tymczasem uczniowie ze specjalnymi potrzebami często nie są w stanie podjąć działań, za które punkty są przyznawane. Wynika to min. z rodzaju i stopnia ich niepełnosprawności.

W rezultacie przepisy nie służą realizacji założeń edukacji włączającej.

Przepisy niezgodne z Konwencją ONZ o prawach osób niepełnosprawnych i rozporządzaniem MEN

Wewnętrzne, punktowe systemy oceniania zachowania są niezgodne z artykułem 24 Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.

Artykuł ten stanowi bowiem, że zadaniem państwa jest zapewnienie włączającego systemu kształcenia umożliwiającego integrację na wszystkich poziomach edukacji zmierzającego do pełnego rozwoju potencjału oraz poczucia godności i własnej wartości, a także wzmocnienia poszanowania praw człowieka, podstawowych wolności i różnorodności ludzkiej, rozwijania przez osoby z niepełnosprawnościami ich osobowości, talentów i kreatywności, a także zdolności umysłowych i fizycznych, przy pełnym wykorzystaniu ich możliwości oraz umożliwienia skutecznego udziału w życiu społecznym.

Co więcej, wewnętrzne, punktowe systemy oceniania są niezgodne również z rozporządzeniem MEN. Wskazuje ono, że przy ustalaniu oceny zachowania ucznia, u którego stwierdzono niepełnoprawność, w tym np. spectrum autyzmu, należy uwzględnić jej wpływ na zachowanie.

Edukacja włączająca a punktowy system oceniania

Punktowy system oceniania jest również niezgodny z ideą edukacji włączającej.

Edukacja włączająca powinna bowiem skupiać się na:

  • pełnym i skutecznym uczestnictwie,
  • dostępności,
  • udziale i osiągnięciach wszystkich uczniów.
  • traktowaniu uczniów w równy sposób podczas oceniania i procedur egzaminacyjnych.

Ujednolicone sposoby oceniania muszą zostać zastąpione elastycznymi, zróżnicowanymi formami oceniania uznającymi postępy poszczególnych osób w osiąganiu szeroko określonych celów, osiąganych zróżnicowanymi ścieżkami uczenia się.

Na jakie problemy zwracają uwagę samorzecznicy?

Samorzecznicy zwracają uwagę, że wewnątrzszkolne systemy oceniania nie uwzględniają sytuacji uczniów z niepełnosprawnościami. Główne problemy to:

  1. Dyskryminacja

Ocena zachowania wynika w nich z sumy zdobytych w ciągu roku szkolnego punktów przyznawanych za konkretne zachowania i aktywności uczniów. Tymczasem uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi często nie potrafią podjąć działań, za które otrzymują punkty. W niektórych przypadkach można spotkać się z dyskryminacją ze względu na niepełnosprawność

  1. Wpływ oceny z zachowania na otrzymanie świadectwa z wyróżnieniem

Co więcej, bardzo często otrzymanie niższej oceny zachowania niż bardzo dobra, pomimo wysokich stopni z poszczególnych przedmiotów, uniemożliwia uzyskanie świadectwa z wyróżnieniem.

  1. Ocena z zachowania a dalsza edukacja

Problemem jest również ocena zachowania w przypadku dla uczniów kończących klasę VIII. W ich przypadku bowiem bierze się pod uwagę m.in. świadectwo ukończenia szkoły podstawowej z wyróżnieniem podczas dalszej rekrutacji. W efekcie uczniowie, którzy nie uzyskali co najmniej bardzo dobrej rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania, mają mniejsze szanse na dostanie się do wybranej szkoły ponadpodstawowej niż uczniowie bez tego rodzaju niepełnosprawności.

  1. Wpływ oceny z zachowania na stypendium

Ocenę z zachowania bierze się również pod uwagę przy udzielaniu stypendium za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe.

System punktowy zatem nie spełnia wymogu elastyczności, gdyż nie:

  • odnotowuje postępów poszczególnych osób,
  • motywuje do dalszej pracy,
  • zapewnia wystarczającej informacji o problemach lub szczególnych uzdolnieniach ucznia. 

Ocena opisowa zamiast punktowej

Samorzecznicy wskazują, że ocenę punktową powinna zastąpić ocena opisowa.

Ona bowiem uwzględnia indywidualne potrzeby i trudności ucznia. Umożliwia również nauczycielom doskonalenie organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej.

Ocena opisowa pozwoli również w pełni wdrożyć edukację włączającą oraz postawy prospołeczne.

Rzecznik Praw Obywatelskich poprosił ministra edukacji narodowej o stanowisko w sprawie zastąpienia ocen zachowania oceną opisową na każdym etapie edukacyjnym.

Wróć do początku strony