W naszych dotychczasowych artykułach skupialiśmy się na historii Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego, a także na podejmowanych przez nas działaniach w zakresie edukacji oraz bezpośredniego wsparcia.
Warto jednak pamiętać, że jesteśmy aktywni również na polu stanowienia i zmieniania prawa, będącego podstawą zapewnienia podmiotowości osobom z niepełnosprawnościami w Polsce. Zmiana świadomości otoczenia czy znoszenie różnego rodzaju barier są bowiem możliwe dopiero w pełni, jeśli w parze z nimi idą zmiany w obowiązujących przepisach.
Od początku działalności skupialiśmy nasze projekty legislacyjne wokół Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, która została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 13 grudnia 2006 roku. Rząd Polski podpisał ją 20 marca 2007 r. i ratyfikował 6 września 2012 r. Od wielu lat zabiegamy o pełne wprowadzenie Konwencji oraz monitorujemy wdrażanie jej poszczególnych przepisów.
Poprzez nasze projekty kontrolujemy również wprowadzanie pozostałych zapisów prawnych, dotyczących osób z niepełnosprawnościami, a także działamy na rzecz w pełni dostępnych wyborów.
Szkolimy inne organizacje pozarządowe w zakresie niezbędnym do prawidłowego udziału w procesie stanowienia prawa, w szczególności w zakresie prawa pracy, analizy finansowej, prawa gospodarczego oraz oceny skutków rozwiązań prawnych.
Czas przyjrzeć się naszym działaniom legislacyjnym z bliska!
Monitoring wdrażania przepisów to podstawa!
Do projektów, których celem była zarówno kontrola wdrażania Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, jak i pozostałych zapisów, odnoszących się do praw OzN, zaliczyć możemy projekty:
- „Administracja centralna na rzecz konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami. Monitoring wdrażania”,
- „Monitoring działań jednostek administracji rządowej i samorządowej w województwie dolnośląskim w kontekście realizacji praw osób z niepełnosprawnościami i dostosowania do postanowień konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych”,
- „Małopolska wdraża konwencję o prawach osób z niepełnosprawnościami”,
- „Monitoring obywatelski konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami”,
- „Monitoring stosowania przez uczelnie zapisów dotyczących uwzględniania potrzeb osób niepełnosprawnych w regulaminach studiów i zbadanie dostępności serwisów administracji publicznej zgodnie ze standardem WCAG” (w skrócie „Prawo w praktyce”),
- „Monitoring i rzecznictwo dotyczące wdrożenia przepisów prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych w zakresie edukacji wyższej, prawa wyborczego i dostępności informacji”.
Projekty, związane z monitorowaniem wdrażania Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami, skupiały się nie tylko na sposobie wprowadzania poszczególnych postanowień. Obejmowały one również opracowanie i wdrożenie wybranych rekomendacji, dotyczących realizacji tych postanowień.
Dzięki naszym działaniom w wymienionych projektach znacząco podniósł się poziom przestrzegania praw osób z niepełnosprawnościami w Polsce.
Przyczyniliśmy się również do uchwalenia zapisów ustawowych, związanych z poprawieniem warunków kształcenia osób niepełnosprawnych na poziomie szkolnictwa wyższego oraz publikowania przez podmioty publiczne informacji w formie dostępnej dla osób z niepełnosprawnościami. Równie ważne, co uchwalenie zapisów, była dla nas ich realizacja, którą monitorowaliśmy w ramach projektu „Prawo w praktyce”.
Od wielu lat pracowaliśmy nad zmianami w obrębie prawa wyborczego oraz prawa, regulującego funkcjonowanie uczelni wyższych. W projekcie „Monitoring i rzecznictwo dotyczące wdrożenia przepisów prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych w zakresie edukacji wyższej, prawa wyborczego i dostępności informacji” wpieraliśmy, a zarazem kontrolowaliśmy jednostki administracji publicznej we wprowadzaniu zmian.
Zwieńczeniem wysiłków naszej Fundacji na rzecz przestrzegania praw osób z niepełnosprawnościami w Polsce jest projekt „Opracowanie projektu ustawy wdrażającej Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych o proponowanej nazwie: Ustawa o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami wraz z Oceną Skutków Regulacji i uzasadnieniem, jak też propozycji zmian legislacyjnych podążających za nową ustawą”.
Jako partnerzy ze strony społecznej bierzemy udział w procesie tworzenia nowego prawa, a także w pracach nad ustawą, organizując na terenie całej Polski m.in. szereg konsultacji społecznych proponowanych zapisów.
Opracowanie, a następnie przyjęcie ustawy o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami, umożliwi realizację prawa do godnego i niezależnego życia przez każdą osobę z niepełnosprawnością.
Projekt opracowania Ustawy, wdrażającej Konwencję, i wszelkie działania z nim związane, są doskonałym przykładem na to, jak zmiany legislacyjne powodują zmianę społeczną. Pozwalają rozwinąć wrażliwość na prawa osób z niepełnosprawnościami i na ich przestrzeganie, co z kolei pozwala budować społeczeństwo równych szans.
Wybory dostępne dla wszystkich
Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych reguluje wszystkie aspekty życia publicznego, w tym wybory.
W artykule 29 Udział w życiu politycznym i publicznym, Konwencja jasno stanowi, że „Państwa Strony zagwarantują osobom niepełnosprawnym prawa polityczne i możliwość korzystania z nich, na zasadzie równości z innymi osobami”.
Co więcej, Konwencja ONZ zobowiązuje Państwa strony, które ją podpisały, a zatem i Polskę, do:
(a) zapewnienia, że osoby niepełnosprawne będą mogły efektywnie i w pełni uczestniczyć w życiu politycznym i publicznym, na zasadzie równości z innymi osobami, bezpośrednio lub za pośrednictwem swobodnie wybranych przedstawicieli, włączając w to prawo i możliwość korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego, między innymi poprzez:
(i) zapewnienia, że tryb głosowania oraz stosowane w związku z nim urządzenia i materiały będą odpowiednie, dostępne i łatwe do zrozumienia i użycia,
(ii) ochronę praw osób niepełnosprawnych do tajnego głosowania w wyborach i referendach publicznych bez zastraszania, a także do kandydowania w wyborach, efektywnego sprawowania urzędu i pełnienia wszelkich funkcji publicznych na wszystkich szczeblach rządzenia, ułatwianie korzystania ze wspomagających i nowych technologii tam, gdzie to właściwe,
(iii) gwarancje swobody wyrażania woli przez osoby niepełnosprawne występujące jako wyborcy i, w tym celu, tam gdzie to konieczne, zezwalanie osobom niepełnosprawnym, na ich życzenie, na korzystanie z pomocy w głosowaniu ze strony wybranej przez nie osoby.
W teorii brzmi pięknie, ale jak jest w praktyce?
Niestety, nadal aż 78% (!) lokali wyborczych pozostaje niedostępnych dla osób z różnymi niepełnosprawnościami, przy czym nie tyle o bariery architektoniczne tu chodzi, co o właściwą organizację lokalu wyborczego, np. oznakowanie przeszkód czy sposób przygotowania miejsc do tajnego głosowania.
Postanowienia Konwencji są wciąż łamane m.in. poprzez brak odpowiednich urządzeń oraz materiałów, dostępnych i łatwych do zrozumienia oraz użycia dla wyborców o zróżnicowanych potrzebach (np. lupy powiększające czy tekst łatwy w ETR).
Efektem wieloletnich zaniechań i niepodejmowania odpowiednich działań jest niski udział OzN w procesie wyborczym, wynikający nie tylko z braku odpowiednich dostosowań. Na przeszkodzie osobom z niepełnosprawnościami stoi również zbyt niska świadomość, co do możliwości udziału w wyborach.
Obydwu powyższym zjawiskom staraliśmy się przeciwdziałać w projektach „Monitoring i rzecznictwo dotyczące wdrożenia przepisów prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych w zakresie edukacji wyższej, prawa wyborczego i dostępności informacji” oraz „Pełnosprawny wyborca”.
W ramach projektu „Monitoring i rzecznictwo dotyczące wdrożenia przepisów prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych w zakresie edukacji wyższej, prawa wyborczego i dostępności informacji” opracowaliśmy wzory dostępnych kart i szablonów do głosowania, które uwzględniały możliwości percepcyjne wyborców z niepełnosprawnościami. Opracowaliśmy również materiały informacyjne dla wyborców, przewidziane przez nowelizację Kodeksu wyborczego.
Celem projektu „Pełnosprawny Wyborca” było z kolei zachęcenie jak największej liczby osób z niepełnosprawnościami do wzięcia udziału w wyborach i uświadomienie im przysługujących, na mocy nowelizacji Kodeksu wyborczego z 2011 roku, uprawnień, ułatwiających realizację czynnego prawa wyborczego.
Dzielmy się wiedzą z zakresu prawa
Zasada, której się trzymamy, brzmi „Wiedza, którą się dzieli, prowadzi do jej pomnożenia”.
O prawdziwości tej tezy mogliśmy przekonać się podczas realizowania projektów z zakresu stanowienia prawa, których odbiorcami byli przedstawiciele i przedstawicielki organizacji pozarządowych.
W projekcie „Wiedza drogą do aktywnego udziału w tworzeniu prawa” przeszkoliliśmy ponad 1050 przedstawicieli/-ek NGO, działających na rzecz osób z niepełnosprawnościami i innych grup zagrożonych wykluczeniem społecznym. Podczas szkoleń przekazywaliśmy wiedzę oraz umiejętności praktyczne, niezbędne do udziału w procesie stanowienia prawa.
Szczególny nacisk w trakcie naszych szkoleń kładliśmy na zagadnienia z zakresu:
- prawa pracy,
- analizy finansowej,
- prawa gospodarczego,
- oceny skutków rozwiązań prawnych.
Celem projektu był wzrost wiedzy i świadomości uczestników projektu w zakresie znajomości prawa, zasad tworzenia regulacji, stanowienia prawa oraz udziału NGO w procesach legislacyjnych. Wyszkoleni i wyposażeni w odpowiednią wiedzę przedstawiciele NGOs’ów mają szansę wnieść ideę dostępności do polityk publicznych oraz włączyć ją w obręb stanowionego prawa.
Zdajemy sobie sprawę, że prawo to skomplikowana i złożona dziedzina. Same szkolenia oraz przekazywana wiedza teoretyczna często nie są wystarczające, aby w pełni móc angażować się w działania legislacyjne.
Dlatego w projekcie „Wiedza drogą do aktywnego udziału w tworzeniu prawa” oferowaliśmy uczestnikom również konsultacje i doradztwo. Pozwalały one na praktyczne wsparcie oraz uwzględnienie specyficznych potrzeb uczestników projektu.
Podsumowanie
Zmiany w prawie, zmierzające do zrównania szans osób z niepełnosprawnościami i osób pełnosprawnych, stanowią podstawę wszelkich zmian społecznych, i nie tylko.
Właściwa legislacja prowadzi do realnych zmian w sytuacji OzN oraz do zmian w świadomości otoczenia.
Prawo jest w stanie likwidować bariery i zmieniać świat na lepsze.
Cieszymy się, że możemy być częścią tej zmiany.