Rzecznik praw obywatelskich zainterweniował w kwestii oceny klasyfikacyjnej zachowania ucznia.
W ramach współpracy z samorzecznikami-osobami w spektrum autyzmu zwrócono uwagę na problem stosowania w klasach IV-VIII szkoły podstawowej oceny klasyfikacyjnej zachowania ucznia.
Samorzecznicy podkreślają, że system ocen zachowania naraża uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi na gorsze traktowanie. Ocena zachowania wynika z sumy punktów zdobytych w roku za konkretne zachowania i aktywności. Tymczasem uczniowie ze specjalnymi potrzebami często nie są w stanie podjąć działań, za które punkty są przyznawane. Wynika to min. z rodzaju i stopnia ich niepełnosprawności.
W rezultacie przepisy nie służą realizacji założeń edukacji włączającej.
Przepisy niezgodne z Konwencją ONZ o prawach osób niepełnosprawnych i rozporządzaniem MEN
Wewnętrzne, punktowe systemy oceniania zachowania są niezgodne z artykułem 24 Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.
Artykuł ten stanowi bowiem, że zadaniem państwa jest zapewnienie włączającego systemu kształcenia umożliwiającego integrację na wszystkich poziomach edukacji zmierzającego do pełnego rozwoju potencjału oraz poczucia godności i własnej wartości, a także wzmocnienia poszanowania praw człowieka, podstawowych wolności i różnorodności ludzkiej, rozwijania przez osoby z niepełnosprawnościami ich osobowości, talentów i kreatywności, a także zdolności umysłowych i fizycznych, przy pełnym wykorzystaniu ich możliwości oraz umożliwienia skutecznego udziału w życiu społecznym.
Co więcej, wewnętrzne, punktowe systemy oceniania są niezgodne również z rozporządzeniem MEN. Wskazuje ono, że przy ustalaniu oceny zachowania ucznia, u którego stwierdzono niepełnoprawność, w tym np. spectrum autyzmu, należy uwzględnić jej wpływ na zachowanie.
Edukacja włączająca a punktowy system oceniania
Punktowy system oceniania jest również niezgodny z ideą edukacji włączającej.
Edukacja włączająca powinna bowiem skupiać się na:
- pełnym i skutecznym uczestnictwie,
- dostępności,
- udziale i osiągnięciach wszystkich uczniów.
- traktowaniu uczniów w równy sposób podczas oceniania i procedur egzaminacyjnych.
Ujednolicone sposoby oceniania muszą zostać zastąpione elastycznymi, zróżnicowanymi formami oceniania uznającymi postępy poszczególnych osób w osiąganiu szeroko określonych celów, osiąganych zróżnicowanymi ścieżkami uczenia się.
Na jakie problemy zwracają uwagę samorzecznicy?
Samorzecznicy zwracają uwagę, że wewnątrzszkolne systemy oceniania nie uwzględniają sytuacji uczniów z niepełnosprawnościami. Główne problemy to:
- Dyskryminacja
Ocena zachowania wynika w nich z sumy zdobytych w ciągu roku szkolnego punktów przyznawanych za konkretne zachowania i aktywności uczniów. Tymczasem uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi często nie potrafią podjąć działań, za które otrzymują punkty. W niektórych przypadkach można spotkać się z dyskryminacją ze względu na niepełnosprawność.
- Wpływ oceny z zachowania na otrzymanie świadectwa z wyróżnieniem
Co więcej, bardzo często otrzymanie niższej oceny zachowania niż bardzo dobra, pomimo wysokich stopni z poszczególnych przedmiotów, uniemożliwia uzyskanie świadectwa z wyróżnieniem.
- Ocena z zachowania a dalsza edukacja
Problemem jest również ocena zachowania w przypadku dla uczniów kończących klasę VIII. W ich przypadku bowiem bierze się pod uwagę m.in. świadectwo ukończenia szkoły podstawowej z wyróżnieniem podczas dalszej rekrutacji. W efekcie uczniowie, którzy nie uzyskali co najmniej bardzo dobrej rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania, mają mniejsze szanse na dostanie się do wybranej szkoły ponadpodstawowej niż uczniowie bez tego rodzaju niepełnosprawności.
- Wpływ oceny z zachowania na stypendium
Ocenę z zachowania bierze się również pod uwagę przy udzielaniu stypendium za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe.
System punktowy zatem nie spełnia wymogu elastyczności, gdyż nie:
- odnotowuje postępów poszczególnych osób,
- motywuje do dalszej pracy,
- zapewnia wystarczającej informacji o problemach lub szczególnych uzdolnieniach ucznia.
Ocena opisowa zamiast punktowej
Samorzecznicy wskazują, że ocenę punktową powinna zastąpić ocena opisowa.
Ona bowiem uwzględnia indywidualne potrzeby i trudności ucznia. Umożliwia również nauczycielom doskonalenie organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej.
Ocena opisowa pozwoli również w pełni wdrożyć edukację włączającą oraz postawy prospołeczne.
Rzecznik Praw Obywatelskich poprosił ministra edukacji narodowej o stanowisko w sprawie zastąpienia ocen zachowania oceną opisową na każdym etapie edukacyjnym.