W ramach modułu szkoleniowego pn. „Konsultacje publiczne i społeczne w procesie stanowienia prawa” przedstawia się ich znaczenie jako ważnego elementu działalności organizacji pozarządowych w procesie stanowienia prawa.
Prawidłowo uregulowane i przeprowadzane konsultacje o charakterze publicznym cechują się przestrzeganiem zestawu minimalnych standardów konsultacji, do których zalicza się zapewnienie, aby każdy uczestnik konsultacji otrzymał wszystkie niezbędne informacje dotyczące propozycji regulacji, objęcie konsultacjami wszystkich grup docelowych, prowadzenie konsultacji za pośrednictwem środków komunikacji dostosowanych do celów konsultacji i oczekiwań ich uczestników, pozostawienie wystarczającego czasu na to, aby umożliwić uczestnictwo w konsultacjach, potwierdzanie otrzymania odpowiedzi, czy publikacja raportu opisującego wyniki konsultacji i sposobu wykorzystania ich w trakcie dokonywania oceny skutków regulacji.
Konsultacje społeczne na poziomie Unii Europejskiej odbywają się głównie w Komisji Europejskiej i Parlamencie Europejskim, zazwyczaj on-line. Aby zachować transparentność działań utworzono ogólnodostępne rejestry akredytowanych grup interesów. Są na nie wpisane różne organizacje pozarządowe, które przekazują informacje dotyczące obszarów objętych swoją działalnością statutową, a także ekspertyzy lub opinie w danej dziedzinie. Komisja europejska na stronie internetowej zamieszcza informacje o wszystkich prowadzonych przez nią konsultacjach społecznych.
W ramach konstytucyjnych podstaw konsultacji publicznych wskazuje się zasadę wierzchniej władzy narodu (suwerenności narodu), wyrażoną w art. 4 Konstytucji RP oraz artykuł 61 Konstytucji RP, wyznaczający standardy dostępu do informacji o działaniach organów władzy publicznej. Aczkolwiek, zaznaczenia wymaga, że ustawa zasadnicza nie nakłada wprost na żadne organy władzy obowiązku konsultacji. Dopiero na poziomie ustaw zwykłych i aktów prawa wewnętrznego ustanowiono taki obowiązek.
Konsultacje na poziomie rządowym (dotyczące dokumentów rządowych, w tym projektów ustaw) mogą się odbywać na podstawie ustawy o Radzie Ministrów i komplementarnym względem niej Regulaminie pracy Rady Ministrów. Konsultacje publiczne dotyczące procesu legislacyjnego (w tym projektów ustaw innych niż rządowe) przewidziane są przepisami Regulaminu Sejmu i Regulaminu Senatu. Zaznaczyć należy, że inne ustawy również przewidują konsultacje publiczne i społeczne, ale nie dotyczą one stricte procesu stanowienia prawa. Tak jest w przypadku konsultacji publicznych przewidzianych ustawą o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.
Każda z tych regulacji w swoich przepisach zawiera mniej lub bardziej dokładną odpowiedź – jakie akty mogą być konsultowane, kto i z kim na przeprowadzać konsultacje, jak szczegółowo wygląda procedura konsultacji, jak również kwestię podsumowania/raportu podsumowującego konsultacje.
Konsultacje społeczne na szczeblu samorządowym prowadzone są na podstawie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy o samorządzie województwa. Ustawy samorządowe precyzyjnie określają przypadki kiedy konsultacje są obligatoryjne. Obowiązek przeprowadzenia konsultacji może także narzucić sobie sam organ jednostki samorządu terytorialnego w uchwale w sprawie zasad i trybu przeprowadzania konsultacji. Ustawy samorządowe stanowią także fakultatywnych konsultacjach społecznych, które mogą być przeprowadzane z mieszkańcami w sprawach ważnych dla gminy, powiatu czy województwa. Podobnie, jak na szczeblu centralnym podczas szkolenia omawiane są kwestie podmiotów konsultujących (w tym inicjujących konsultacje), podmiotów konsultowanych, przedmiotu konsultacji, jej trybu oraz ogłaszania wyników konsultacji.
Szkolenie daje także odpowiedź na pytanie jak szukać konkretnych konsultacji publicznych oraz jak wziąć udział na szczeblu centralnym i lokalnym w konsultacjach publicznych dotyczących tworzenia aktów powszechnie obowiązującego prawa.