Artykuł z portalu ngo.pl
XVI edycja konferencji Pełno(s)prawny Student, która odbyła się 6 grudnia w Krakowie pokazała, jak dużo udało się osiągnąć w obszarze zwiększania dostępności uczelni wyższych dla studentów z indywidualnymi potrzebami oraz obnażyła braki systemowe, a także wytyczyła kierunek przyszłych zmian.
Dostępność jest procesem długofalowym. Jest również świadomościową oraz technologiczną zmianą, której, na całe szczęście, nie da się już zatrzymać.
Czym możemy się już pochwalić?
Niezwykle ważną wartością, na co uwagę zwracał podczas konferencji Paweł Wdówik, Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, jest skuteczne i efektywne wdrażanie edukacji włączającej, będącej początkiem dostępnej edukacji na stopniu wyższym. Dostępność to ponadto nie abstrakcyjne pojęcie, lecz konkretne liczby: 55% pracowników kadry dydaktycznej zostało objętych wsparciem EFS w zakresie procesu kształcenia, 66% pracowników kadry kierowniczej i administracyjnej uczelni objęto wsparciem w zakresie zarządzania uczelnią, a 65% przedstawicieli kadry uczelni otrzymało wsparcie w zakresie edukacji włączającej. Wszystko w ramach konkursu „Uczelnia Dostępna” organizowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.
Optymizmem napawają również programy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Krakowie oraz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, mające na celu wsparcie finansowe dla osób z niepełnosprawnościami oraz działań dostępnościowych na uczelniach. Zatrudnienie wspomagane, asystencja osobista czy program Aktywny Samorząd to tylko niektóre z prezentowanych na konferencji przykładów.
Wiele dzieje się także w zakresie dostosowywania praktyk zawodowych do indywidualnych potrzeb studentów z niepełnosprawnościami, i to zarówno tych, organizowanych przez uczelnie wyższe (Uniwersytet Rolniczy), jak i Fundacje (Fundacja Grupy ERGO Hestia Integralia). Obecnie proponowane staże zawodowe uwzględniają indywidualne potrzeby, oferują różnorodność branż, wsparcie opiekuna, dłuższy okres adaptacji, a także mentoring. Są nie tylko stacjonarne, lecz również zdalne lub hybrydowe.
Łyżka dziegciu w beczce miodu
Niestety, jak pokazała konferencja Pełno(s)prawny Student, w tej beczce miodu jest też trochę dziegciu, o czym nie bali otwarcie mówić prelegenci. Szczerość i otwartość uczestników wydarzenia jest wynikiem niezwykle pozytywnej, dobrej atmosfery, którą udało się stworzyć organizatorom. Dali oni bowiem przestrzeń do swobodnego wypowiadania się, nie poddając pod osąd pojawiających się stwierdzeń czy ocen stanu faktycznego w zakresie dostępności.
Najwięcej o problemach w zakresie zapewniania dostępności dla studentów z niepełnosprawnościami mówiła Monika Wiszyńska-Rakowska z Biura Rzecznika Praw Obywatelskich.
Problemem jest zatem traktowanie przez pracowników uczelni niepełnosprawności jedynie jako cech widocznych „gołym okiem”, a także niezgodne z prawem wymaganie przez nich udokumentowania niepełnoprawności w postaci orzeczenia. Wykładowcy często również nie widzą niepokojących sygnałów, wysyłanych przez studentów.
Problemem jest zatem traktowanie przez pracowników uczelni niepełnosprawności jedynie jako cech widocznych „gołym okiem”, a także niezgodne z prawem wymaganie przez nich udokumentowania niepełnoprawności w postaci orzeczenia. Wykładowcy często również nie widzą niepokojących sygnałów, wysyłanych przez studentów.
Joanna Puła z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie z kolei zwróciła uwagę na inny, niemniej istotny problem, mający odzwierciedlenie w niepokojących statystykach, zgodnie z którymi coraz więcej studentów przedstawia orzeczenia o niepełnosprawności, powiązane z niepełnosprawnościami psychicznymi i neurologicznymi.
Na bardzo szeroko zakrojone pytanie o granice wsparcia psychicznego, oferowanego przez uczelnię, starali się odpowiedzieć uczestnicy drugiej części konferencji, czyli panelu dyskusyjnego „Osoby w kryzysach psychicznych na uczelni – potrzeby i modele wsparcia”.
Dyskutanci podkreślali, jak ważne jest wsparcie psychologiczne na uczelni kierowane nie tylko do studentów, lecz również do pracowników wszystkich szczebli, w tym do pracowników z niepełnosprawnościami. Dyskutanci wspominali również o niezwykle ważnej roli, jaką pełnią BONy oraz centra rozwoju i psychoterapii na uniwersytetach, a także o roli działań integracyjnych we wsparciu studentów z problemami natury psychicznej. Słusznie zauważono, że dostęp do psychologa na uczelni można i należy traktować jako element decentralizacji systemy pomocy psychicznej, przy czym warto pamiętać, że uczelnia nie może leczyć ani diagnozować. Nie może być również traktowana jako centrum interwencji kryzysowej. Jej zadaniem jest wspierać.
Przedmiotem refleksji było także to, jak zachęcić studentów i wykładowców do korzystania z BON. Zawracano uwagę na konieczność zmiany języka i zrezygnowania z dychotomii osoba zdrowa/osoba chora.
Przyszłość w dostępności i dostępność w przyszłości
Można powiedzieć, że refleksja o przyszłości dostępności otwierała i zamykała XVI edycję konferencji Pełno(s)prawny Student.
W swoim wystąpieniu, otwierającym konferencję, Paweł Wdówik wymienił kierunki prac rządu w zakresie polepszania sytuacji OzN na uczelniach wyższych i nie tylko.
Obszary, na które w przyszłości mają być skierowane wzmożone wysiłki, to asystencja osobista, zmiana sytemu orzecznictwa, zwiększenie dostępu do nowoczesnych technologii, większe środki na programy dla absolwentów, zmiany na rynku pracy dla absolwentów, programy, wspierające mieszkalnictwo dla absolwentów, a także budowanie podmiotowości i niezależności osób z niepełnosprawnościami.
O przyszłości dostępności przekazów w cyfrowym świecie mówili z kolei, pod koniec pierwszej części konferencji, przedstawiciele Stowarzyszenia Twoje Nowe Możliwości. Zmienia się bowiem otaczający nas świat i tak samo powinien zmieniać się kierowany do studentów przekaz. Już nie wystarczy, aby był dostępny.
Aby przyciągnąć odbiorcę, zamieszczane treści w mediach społecznościowych powinny być atrakcyjne, czyli innymi słowy angażujące, zabawne, szybkie, dynamiczne, bezpośrednie, spontaniczne. Zapomnijmy o przekazach w formie grafik czy infografik. Krótkie filmiki, vlogi, to środki przekazu, z których korzystają młodzi ludzie.
Jak połączyć atrakcyjność treści z dostępnością, jak odpowiednio komunikować niepełnosprawność, nie zapominając przy tym jednocześnie o audiodeskrypcji, napisach, tłumaczeniu PJM czy audiowstępie?
Zdaje się, że to zagadka, którą każdy twórca treści musi rozwiązać sam i jednocześnie największe wyzwanie przyszłości, jeśli chodzi o dostępność w świecie, rządzonym przez przekazy cyfrowe.